Zeytin ve Zeytinyağı: Uzmanlar ne diyor?
Zeytin ve zeytinyağı, dünya üzerinde eşsiz bir öneme sahip olan, tarihi ve kültürel kökleri derinlere uzanan önemli bir üründür. Akdeniz iklim kuşağının mükemmel yetişme koşullarına sahip olan zeytin ağacı, Olea cinsinin alt türlerinden biri olarak kabul edilir ve kökeni Güneydoğu Anadolu’ya, özellikle Hatay, Kahramanmaraş ve Mardin bölgesine dayandırılır (Karakuyu ve ark., 2011). Bu muhteşem ağacın ortalama ömrü 300 ila 400 yıl arasında değişmektedir, hatta 3 bin yaşına ulaşmış zeytin ağaçlarına bile rastlanmıştır, bu nedenle mitoloji ve botanik dünyasında “ölümsüz ağaç” olarak anılmıştır (Karabulut, 2013).
Zeytin ve zeytinyağının tarihçesi de oldukça eski olup, 8 bin yıl öncesine kadar uzanmaktadır (Köylüoğlu ve Özkan, 2012). Bu tarihsel miras, zeytinin insan yaşamı üzerindeki derin etkisini ve önemini gözler önüne serer. Antik Yunan mitolojisine göre tanrıların armağanı olarak kabul edilen üç temel unsur vardır: tahıl, şarap ve zeytin. Zeytin, tanrıça Athena’nın insanlara hediyesidir ve Yunan mutfağının vazgeçilmez bir parçasıdır (Freedman, 2008).
Zeytin ağacı ayrıca barışın sembolü olarak da kabul edilir ve bu özelliği, Antik Yunan mitolojisinde Atina şehrine adının verilmesiyle vurgulanır. Poseidon ve Athena, yeni kurulan şehre kendi isimlerini verme hakkını kazanmak için yarışırlar. Zeus’un kararı ise şehre en fazla fayda sağlayabilecek tanrının isminin verileceğidir. Bu yarışmada, Poseidon’un vurduğu kayadan şavaş atları çıkarken, Athena’nın dokunduğu yerden ise meyvelerle dolu bir gümüş renkli zeytin ağacı büyür. Bu olayın simgeselliği, barışın savaşa üstün geldiğini anlatır ve insanlar için barışın daha değerli olduğunu vurgular (Can, 1994).
Ekonomik açıdan bakıldığında, zeytin ve zeytinyağı dünya genelinde özel bir konuma sahiptir. Zeytin, her yerde yetiştirilemeyen özel bir meyvedir. Üretilen zeytin ve zeytinyağının büyük bir kısmı üretici ülkeler tarafından tüketilirken, dünya ticaretine sunulan miktar, toplam üretimin sadece %20’sini geçmemektedir (Tüzün, 2003). Bu durum, zeytinin sadece sağlıklı beslenme için önemli bir ürün olmanın ötesinde, küresel ekonomik bir değere sahip olduğunu gösterir.
Zeytinyağı, sağlık ve gastronomi arasındaki mükemmel bir dengeyi temsil eder. Sindirimi kolay ve en mide dostu yağ olan zeytinyağı, yemeklerin lezzetini artırır, sindirimi kolaylaştırır ve yüksek yanma derecesi sayesinde kızartmalarda mükemmel sonuçlar verir (Akçiçek ve Ötleş, 2011). Ayrıca, zeytinyağı diğer bitkisel yağlardan ayıran iki önemli özelliğe sahiptir. Birincisi, meyveden elde edilir ve hiçbir kimyasal işleme tabi tutulmadan tamamen fiziksel işlemlerle mekanik olarak elde edilip doğal haliyle tüketilebilir (Kara ve ark., 2011). İkincisi, yüksek miktarda fenolik bileşen içerir, bu da zeytinyağını güçlü bir antioksidan yapar ve sağlık açısından önemli bir ürün haline getirir (Şamlı ve ark., 2011).
Sonuç olarak, zeytin ve zeytinyağı, tarihi, kültürel ve ekonomik açıdan büyük bir öneme sahiptir. Her damlası binlerce yıllık bir mirası taşır ve sağlıkla mükemmel bir denge sunar. Bu nedenle, zeytin ve zeytinyağı, insanlığın yaşamına ve sofralarına her zaman eşlik eden değerli ürünler olarak kalmaya devam edecektir.
Karabulut, C.(2013), 2013 Yılı Zeytin ve Zeytinyağı Raporu, Aydın Ticaret Borsası
Karakuyu, M., Sarıusta, F., Yalçın, S. (22-25 Şubat 2011), Zeytinciliğin Akhisar Ekonomisine Etkisi, Ulusal Zeytin Kongresi, Akhisar
Köylüoğlu, F., Özkan, G.(2012), Yardımcı Katkı Maddeleri Kullanımının Zeytinyağı Verim ve Kalite Parametreleri Üzerine Etkisi, Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 7:3, 32-45
Freedman, Paul. 2008. Yemek Damak Tadının Tarihi. Çev. Nurettin Elhüseyni. İstanbul: Oğlak Güzel Kitaplar.
Can, Şefik. 1994. Klasik Yunan Mitolojisi. İstanbul: İnkılâp Kitapevi.
Tüzün, T.Y.(2/3 Ekim 2003), Zeytin Üretimindeki Periyodisitenin Zeytinyağı Ekonomisine Etkileri, Türkiye 1.Zeytinyağı ve Sofralık Zeytin Sempozyumu Bildirileri, Çiğli-İzmir
Şamlı, M., Bayraktar, O., Korel, F. (22-25 Şubat 2011), Zeytinyağının Termal Kararlılığının Piyasadaki Diğer Yağlarla Karşılaştırılması, Ulusal Zeytin Kongresi, Akhisar
Akçiçek, E., Ötleş, S. (22-25 Şubat 2011), Zeytin Ağacı Ürünleri ve Sağlık, Ulusal Zeytin Kongresi, Akhisar
Kara, H.H., Kıralan, M., Bayrak, A., Dağdelen, A. (22-25 Şubat 2011), Zeytinyağının Minör Bileşenleri, Ulusal Zeytin Kongresi, Akhisar
